Trang

Thứ Hai, 28 tháng 10, 2013

HỒI ĐẦU THỊ NGẠN VÀ ĐÁO BỈ NGẠN: DÒNG SÔNG MỘT BỜ CỦA NHÀ PHẬT?


(NHÂN SỰ VỤ "BÁCSỸ NÉM XÁC..." RUCHUNG TÔI ĐĂNG LẠI ENTRY NÀY)

Bức ảnh trên là một trong những bức Ruchung tôi lựa chon làm Ảnh hiển thị cho Blog ĐẾN TỪ ÁNH SÁNG của mình và đặt tên QUAY ĐẦU LÀ BỜ.  Hồi đầu thị ngạn - Quay đầu là bờ được rút ra  từ câu:
                                           Khổ hải mang mang,
                                           Hồi đầu thị ngạn
                                           (Biển khổ mang mang,
                                             Quay đầu là bờ.)
Đạo Phật có một mục đích bao trùm là phát hiện và hướng tới cái Tâm chân thật của mình,  thường gọi là chân tâm (真心), xả bỏ cái hư tâm / vọng tâm (妄心) với bao nghĩ ngợi lan man xằng bậy, phiền não, xấu xa, sân giận...
Theo đạo Phật, con người là một hợp chất do 4 yếu tố vật chất (đất, nước, gió, lửa) cộng với  tâm thức hợp lại mà thành hình, và tồn tại trong một khoảng thời gian hữu hạn. Tuy nhiên, khi thân xác tan rã, thân cát bụi trở về cát bụi, thì tâm thức đi đầu thai kiếp khác, an vui hay khổ sở do một nghiệp lực dẫn dắt, tùy thuộc vào sự tu luyện của bản thân và cả kiếp trước quy định ( Cha ăn mặn, con khát nước...)
 Chân tâm, ví như mặt trời Phật chiếu sáng khắp nơi, tồn tại khắp nơi, ngay trong mỗi người, cùng với hư tâm /vọng tâm, thậm chí có lúc bị hư tâm /vọng tâm che lấp, lấn át. Tuy vậy chân tâm vẫn hoàn toàn thanh tịnh, sáng suốt, vẫn "chiếu vô cùng". Theo nhà phật,  đạt tới được chân tâm là rất khó khăn, không thể trong một sớm một chiều, nhưng nếu người tu hành không  ngừng phấn đấu , kiên trì quay vào bên trong mình mà tìm kiếm, mà chế ngự hư tâm /vọng tâm,  thì chắc chắn sẽ cầm thấy được chân tâm. Quay đầu lại, hướng nội thì bờ ở ngay đằng sau lưng mình, trong tâm mình vậy!
 Đến đây Ruchung tôi chợt nhớ lại chuyên luận Giải mã truyện Tây du của tác giả Lê Anh Dũng, mà ở đó, ông cho rằng cuộc Tây du, với bao gian nguy, khổ ải của thầy trò Đường Tăng tới Tà nguyệt tam tinh động, thực chất là cuộc hành trình đi về phía cái Tâm của mình (Quay đầu là bờ). Theo tác giả, không có một cái hang động thực mang tên Tà nguyệt tam tinh nào trên đời này cả; mà Tà nguyệt tam tinh, nếu chiết tự ra , gồm cóTà nguyệt: một vầng trăng bị che khuất, còn lại như một nét móc, Tam tinh: ba ngôi sao, ba chấm. Đó đích thị là cách chiết tự chữ Tâm ( ) của Hán tự khải thư rồi. Hoá ra hành trình Tây Thiên thỉnh kinh của thầy trò Đường Tăng là hành trình hướng nội, hồi đầu thị ngạn, trở vào Tâm mà tu thiền đắc đạo thành Phật.  


Tà nguyệt Tam tinh động (chữ Tâm)
Hành giả tìm tâm (tranh Giới Tử Viên)
(Tranh từ net)


Đó là truy nguyên câu hồi đầu thị ngạn của Đức Phật. Còn một câu nói khác mà người đời vẫn dùng để "phản biện": tiến thẳng về phía khơi xa cũng sẽ là bờ,  thì đạo Phật cũng đã từng đề cập đến: Đáo bỉ ngạn. Bỉ ngạn là bờ bên kia. Đáo bỉ ngạn là đến bờ bên kia, tức là bờ bến an vui giải thoát, không còn bị các dục vọng, phiền não chi phối nữa, Theo giáo lý nhà Phật, con người trần thế sống trong cõi đời sinh tử chi phối, nên  chìm đắm trong dục, sắc và phải chờ con thuyền giải thoát đưa qua bên kia bờ an lạc, bằng sự khổ luyện tu hành. Hồi đầu thị ngạn và  Đáo bỉ ngạn, về logic hình thức là đối lập nhau, nhưng lạ thay lại cùng hướng đến một bờ an lạc!. Như vậy, thực chất phải chăng bờ bên kia cũng là bờ bên này? Hồi đầu thị ngạn cũng là Đáo bỉ ngạn, bởi Phật tại tâm? Khác chăng là vị trí xuất phát và đường đi mà thôi. Đó có thể là dòng sông một bờ chân tâm (真心) của nhà phật chăng?
Trở lại chú thích bức ảnh tâm đắc của mình, Ruchung tôi hướng tới khía cạnh xã hội học - ngôn ngữ,  hướng tới đời sống, sử dụng nghĩa phái sinh của khái niệm quay đầu là bờ của nhà phật để bổ sung một thông tin rất cụ thể mà có thể bức ảnh đang thiếu mà thôi. Trong thực tế sử dụng ngôn ngữ để giao tiếp, hoặc tu từ để viết lách, sáng tác ngày nay, người đời từ lâu đã mượn tổ hợp từ đặc biệt quay đầu là bờ này làm thành ngữ  để biểu thị một khái niệm cụ thể : khoan dung, tha thứ, ân hận, tùy văn cảnh một cách bóng bẩy. Chẳng hạn:  “Họ là “vua” bãi vàng , là “trùm” gỗ lậu, là gã đàn anh trong giới dao búa... Rồi một ngày, họ quyết định “rửa tay, gác kiếm”. Con đường về với đời thường thật gian nan, nhưng họ vẫn quyết tâm vì quay đầu lại là bến bờ.  (Bài Dừng bước giang hồ, tác giả Vũ Bình, Báo Tuổi trẻ online ngày 23/2/2007). Trong trường hợp cụ thể này, chỉ có một con đường duy nhất là quay đầu lại với cộng đồng, quay đầu hướng thiện, quay đầu ăn năn hối cải mới mong tìm được an bình trong tâm mà thôi.
 Đó âu cũng là một tình huống “ứng dụng” ngôn ngữ, “ứng dụng” triết lý nhà Phật một cách sống động và hiệu quả vào giao tiếp, vào ứng xử giữa cõi Ta Bà này!


11 nhận xét:

  1. Đọc bài viết của bạn TT thấy sáng ra nhiều điều. Cám ơn bạn nhé!

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. cảm nhận là phải nhiều chiều mà TT, không nhất thành bất biến được đâu!

      Xóa
  2. Bờ bên này cũng là bờ bên kia

    Câu đó gợi nhớ bài kệ trong phần Quán nhân duyên của thuyết Trung quán luận

    Không sinh cũng không diệt
    Không thường cũng không đoạn
    Không một cũng không khác
    Không đến cũng không đi
    Tuyên thuyết pháp nhân duyên
    Dập tắt mọi hí luận
    Con cúi đầu lạy Bụt
    Bậc đạo sư tuyệt vời

    Trả lờiXóa
  3. Bài viết của bác Ru thật hay, xúc tích và có quá nhiều vấn đề đặt ra để suy ngẫm, luận bàn. Có nhiều điều muốn lạm bàn, nhưng BOBI tôi thử lạm bàn một chút về “Hồi đầu thị ngạn” để được bác Ru chỉ giáo:
    “Hồi đầu thị ngạn” – Một lời dạy, một triết lý rất sâu sắc và rất nhân văn của nhà Phật. Để chứng minh, bác Ru đã dẫn ra những chuyện trong loạt bài “Dừng bước giang hồ” với những Vua bãi vàng, Trùm gỗ lậu,…đã gác kiếm, đã “hồi đầu thị ngạn”. Trước đây, BOBI đã từng đọc truyện “Kẻ sát nhân lương thiện” của Tạ Duy Anh cũng đầy chất nhân văn như vậy.
    “Hồi đầu thị ngạn” không chỉ là lời răn của Phật Pháp mà còn là ước vọng của chúng sinh. Nhưng trong bạt ngàn chúng sinh giữa cái “Khổ hải mang mang” ấy có bao nhiêu cá thể đã “hồi đầu” thành công, hoặc muốn hồi đầu mà không thể được, bởi lẽ chúng sinh như một đàn cừu chịu sự chi phối điều chỉnh cùa nhiều ràng buộc khác của xã hội.
    - Giăng-Văn-Giăng (Những người khốn khổ) đã hồi đầu thị ngạn một cách rất “chân tâm” mà không thành công.
    - BOBI từng đọc một truyện ngắn dịch hình như có tên là “Bản Thánh ca” (quên tên tác giả), truyện kể tóm tắt: Có một cậu bé bỏ gia đình, bỏ quên hương đi lang thang bụi đời, với cuộc sống bất định, ăn ngủ đầu đường xó chợ, hành vi cũng có lúc không chuẩn nhưng chưa đến nỗi bị tiền án tiền sự hoặc mắc vào vòng lao lý. Rồi một buổi chiều lang thang qua một thị trấn nhỏ, bỗng nghe tiếng chuông nhà thờ. Tiếng chuông như nam châm hút đôi chân của cậu bé đến bên ngoài hàng rào nhà thờ, cậu bé đứng đó, yên lặng, trầm ngâm nghe tiếng dương cầm và các bản thánh ca vọng ra từ sảnh đường. Trong khoảnh khắc ấy cậu bé mơ màng như đang đứng trước nhà thờ ở quê mình, bỗng cậu chợt nhớ đến gia đình, bố mẹ anh em, nhớ đến quê hương và bạn bè, và ngộ ra rằng, bao năm qua mình đi lang thang là sai, là không thể chấp nhận được. Khi bản thánh ca chấm dứt, cậu chợt tỉnh và hạ quyết tâm: Phải trở về quê để làm lại cuộc đời. Đúng lúc ấy, có một bàn đập mạnh và túm chặt vào tay cậu bé, đó là bản tay của cảnh sát kèm theo một cầu nói lạnh lùng: “Định đứng đây quan sát để lừa nhảy vào ăn cắp đồ trong nhà thờ phải không” và cậu bé bị kéo về đồn và tống giam,… và như vậy, một dự định, một ý tưởng “Hồi đầu thị ngạn” cũng không thành công.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Sao không thấy Ruchung tiên sinh trả lời để chỉ giáo nhỉ ?

      Xóa
    2. Muốn hồi đầu mà không thể thị ngạn. cây muốn lặng mà gió chẳng đừng, Bác nhỉ. Ruchung tôi có chút trục trặc sức khẻ, nên chậm trễ, mong Bác đại xá.

      Xóa
  4. Đời là bể khổ và lớp lớp sóng biển là những chuỗi khổ nạn nối tiếp nhau. Tìm thấy chân tâm là cả một quá trình đấu tranh tu tập công phu kiên nhẫn thì mới chế ngự được những lớp sóng biển ấy. Cậu bé trong câu chuyện của bác Nano mới có một ý tưởng hồi đầu thị ngạn lóe lên nhưng biển khổ mênh mông, những con sóng dữ lại kéo cậu ra xa.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. To NANO: Muốn hồi đầu mà không thể thị ngạn. cây muốn lặng mà gió chẳng đừng, Bác nhỉ. Ruchung tôi có chút trục trặc sức khẻ, nên chậm trễ, mong Bác đại xá.
      to NTT: Thử kiên trì lần nữa xem các lớp sóng kia mạnh cỡ nào NTT nhé!

      Xóa

Bạn có thể dùng thẻ sau để:
- Post hình : [img] link hình [/img]
- Post video: [youtube] link youtube [/youtube]